We zijn heel enthousiast om weer een nieuw maandelijks overzicht van zeldzame vogels in België te kunnen aanbieden! Het laatste onvolprezen overzicht van de hand van Joachim Pintens is alweer een vol jaar geleden. Vanaf nu gaat Simon Feys – bij velen reeds bekend, onder meer van zijn overzichten in Natuur.Oriolus – de fakkel overnemen. Aan beiden: bedankt voor wat was en wat komen gaat!

Een nieuw jaar, een nieuwe start voor het zeldzaamheden-overzicht! En om goed te starten meteen drie maanden voor de prijs van één. Dat ook een zachte, grijze winter niet noodzakelijk saai hoeft te zijn qua vogels bewijzen onderstaande soorten alvast! Ondertussen is officieel ook de lente begonnen, en komt de voorjaarstrek stilaan onder stoom, iedereen naar buiten dus!

Overzicht

Roodhalsganzen worden tegenwoordig zo goed als jaarrond gezien, de kans op een ‘goede’ vogel is natuurlijk het grootst in de winter. Naast enkele zeker ontsnapte vogels waren er ook enkele ongeringde op gekende ganzenplekken. Onder andere in de IJzervallei, de Noorderkempen en rond Damme waren dergelijke vogels aanwezig. Echt wild worden de meeste vogelaars niet van deze soort, maar het blijft wel een mooie vogel. Voor Dwergganzen geldt zowat hetzelfde als voor Roodhalsganzen, de afgelopen maanden bleef het aantal verdachte vogels gelukkig beperkt. Goede kandidaat-wilde vogels werden gezien in de Uitkerkse Polders (geregeld zelfs twee vogels samen, en in totaal waren er zelfs vier verschillende exemplaren aanwezig!), de Noorderkempen, en de IJzervallei.

Dwerggans Anser erythropus, Uitkerke, 17 februari 2023 (Filip De Ruwe)

Krooneenden werden op een plaats of 15 gezien, opvallend was dat ze vooral ten westen van Brussel opdoken. Ook bij deze soort is het altijd opletten, er werden ook verschillende vogels met kwekersringen gezien helaas. Er werden een vijftal Witoogeenden waargenomen, wat niet heel veel is voor deze soort. Langs de Grensmaas werden regelmatig twee vogels gezien. Een echt goede soort was de Ringsnaveleend die leek te pendelen tussen de Grote Wal bij Hamme en het Klein Broek bij Elversele. Ongetwijfeld is dit dezelfde vogel die op 17 december door Gerry Heyrman werd ontdekt in Tielrode. Op 10 maart dook er zelfs een tweede vogel op aan het meer van Virelles (gevonden door Didier Cavelier), de dag erop werden beide vogels gezien, het gaat hier dus zeker om twee verschillende exemplaren. Met slechts 26 aanvaarde gevallen is dit nog steeds een behoorlijke zeldzaamheid in ons land.

Ringsnaveleend Aythya collaris, Hamme, 12 februari 2023 (Herman Blockx)

De IJseend die al een tijdje op het spaarbekken van Woumen zat bleef daar nog de hele maand rondhangen. De enige andere waarneming van deze soort waren twee vogels op 3 januari bij de IJzermonding in Nieuwpoort. Half maart kwamen er berichten uit Ierland en het Verenigd Koninkrijk dat er een grote influx van Alpengierzwaluwen aan de gang was. Veel vogelaars hielden de lucht dus iets meer in de gaten dan normaal in deze tijd van het jaar, en dat leverde al snel ook hier een Alpengierzwaluw op: op 19 maart zag Jan de Vlaemynck er één over Hoeke vliegen. De dag erop was het weer prijs, met een vogel langs Knokke door Miguel Demeulemeester. En nog een dag later vond Lucia Deuyper twee kort pleisterende vogels bij Ruien. Vier exemplaren op drie dagen tijd dus! Helaas nog geen twitchbare of fotografeerbare gevallen, maar daarom niet minder spectaculair. Op 23 maart leek er ook boven Tongeren een exemplaar te vliegen, maar dat bleek uiteindelijk een gewone Gierzwaluw, in deze periode van het jaar minstens even zeldzaam als zijn grotere tegenhanger. Op de laatste dag van de maand dan zag Kenny Hessel een Alpengierzwaluw laag over de auto vliegen op weg naar school om de kinderen op te halen. Deze vogel bleef wel lang genoeg te plekke om door ruim 20 snelle beslissers te kunnen worden bekeken!

Alpengierzwaluw Apus melba, Torhout, 31 maart 2023 (Filip De Ruwe)

Iets waar elk voorjaar naar wordt uitgekeken is de trek van Kraanvogels. Afhankelijk van het weer (en dan vooral de wind) kan dat variëren van amper iets tot tienduizenden vogels die overtrekken. Dit voorjaar werd het dat laatste, met vooral op 14 februari en 2 maart vele duizenden Kraanvogels die vooral over het (zuid)oosten van het land trokken. De negen Roodhalsfuten die in totaal werden waargenomen zijn een mooi aantal voor ons land, enkele vogels bleven langdurig pleisteren. De vogel die al maanden (of zelfs jaren) in Ekeren verblijft is ondertussen al mooi in zomerkleed. Kuifduikers deden het iets minder goed, met slechts een vijftal vogels de afgelopen drie maanden. De eerste Steltkluut werd al op 18 maart gezien in de IJzervallei. Rosse franjepoten bleken schaars deze winter, met enkel kortstondige exemplaren bij Zeebrugge en Chassepierre (twee exemplaren zelfs daar). Op 29 maart werd de vroegste Poelruiter ooit voor ons land ontdekt in de IJzervallei, een leuke start van het steltlopervoorjaar. Nog een klepper met slechts 28 aanvaarde gevallen (waarvan maar vijf in de afgelopen 10 jaar) is "Kazjerka" de Ringsnavelmeeuw. Nadat hij vorige winter zijn vaste stek had nabij het wachtbekken van Eekhoven, keerde hij ook deze winter naar dezelfde regio terug. Op 17 december werd hij m.b.v. zijn zender voor het eerst deze winter opnieuw in België gemeld in Henegouwen. Via Halle op 7 januari vloog hij opnieuw richting Rumst, waar hij op 10 januari opdook. Na een week verhuisde hij opnieuw, richting Puurs deze keer. Daar had hij het blijkbaar naar zijn zin, en bleef daar t.e.m. 11 maart aanwezig, waarna hij richting Nederland vertrok. Benieuwd of hij er volgende winter opnieuw is!

Ringsnavelmeeuw Larus delawarensis, Puurs, 14 januari 2023 (Kris De Rouck)

Altijd leuk in de winter is een Middelste jager, de enige waarneming was een vogel die op 7 januari rondhing bij Nieuwpoort. 13 Parelduikers is tegenwoordig een mooi aantal voor de eerste drie maanden van het jaar, alle vogels werden aan zee gezien, het ging voornamelijk om langsvliegende exemplaren. Met maar drie IJsduikers was het voor deze soort dan weer een eerder zwakke start van het jaar, de enige pleisterende vogel zat van 15 januari t.e.m. 14 februari op het Lac de l’Eau d’Heure. Leuk was het Vaal stormvogeltje dat op 27 januari op zee werd gezien, geen alledaagse verschijning tijdens de wintermaanden. Op 9 maart vloog de eerste Zwarte ooievaar over Longlier. Een eerste winter Dwergaalscholver werd op 15 januari door Stefan Staes ontdekt bij Mol, deze vogel bleef al zeker tot eind maart ter plaatse. Hoewel we de afgelopen jaren verwend zijn met nog een andere lang pleisterende vogel, zijn er nog maar zes aanvaarde gevallen en is dit dus nog steeds een heel zeldzame soort.

Dwergaalscholver Microcarbo pygmaeus, Mol, 31 januari 2023 (Kris De Rouck)

Een groepje van drie Zwarte ibissen werd op 22 februari ontdekt in de Netevallei tussen Duffel en Lier, ook deze vogels bleven hier een paar weken pleisteren (en zijn momenteel ook nog steeds aanwezig). Wanneer kunnen we het eerste broedgeval optekenen?

Zwarte ibis Plegadis falcinellus, Duffel, 24 februari 2023 (Kris De Rouck)

Op 9 januari werd een Grijze wouw ontdekt in de Honegem bij Erpe-Mere, deze vogel zou daar t.e.m. 30 januari in de buurt blijven. Van 24 t.e.m. 27 maart pleisterende er één in Kruibeke Polder, net zoals bij Zwarte ibis is het ook voor deze soort wachten op het eerste broedgeval.

Grijze wouw Elanus caeruleus, Kruibeke, 25 maart 2023 (Wim Deloddere)

De zuidenwinden in maart brachten niet alleen Alpengierzwaluwen tot hier, op 29 maart vloog ook al een Vale gier over Audregnies. Een adult mannetje Steppekiekendief werd op 27 maart gezien bij Outgaarden, nog zo’n soort die op 20 jaar tijd van heel erg zeldzaam naar schaars is geëvolueerd. Op het Plateau du Gerny in Luxemburg overwinterde een Ruigpootbuizerd, en in Overijse werd een overvliegend exemplaar gezien, behoorlijk mager voor deze soort. De enige Hop zat op 21 februari in Klemskerke. Bonte kraai is een echte zeldzaamheid tegenwoordig, met doorgaans maar enkele gevallen per jaar. Op 5 februari ontdekte François Stocman een vogel bij Mol, t.e.m. 28 februari werd deze daar gezien. Eendagsvogels werden daarnaast gezien bij Mellery op 28 februari (Nicolas Dutoit), over Bredene op 6 maart (Geert Jonckheere) en bij Oostende op 8 maart (Jean Pieters). Een vogel in Menen bleek een kwekersring te dragen, ook deze soort wordt dus blijkbaar in gevangenschap gehouden… Een overvliegende, roepende Pestvogel over Gent op 20 maart was de enige van het jaar tot nu toe. Buidelmezen doken op een 10-tal plaatsen op, met hier en daar mooie groepjes. De Humes bladkoning die Hans Matheve op 21 november vond in Sint-Amandsberg en die daar de winter doorbracht, werd daar op 7 februari voor het laatst waargenomen. Het exemplaar op 11 december door Lowie Lams gevonden, was ten minste tot 6 januari nog aanwezig in Blankenberge. Met 19 aanvaarde gevallen is ook dit nog een behoorlijke zeldzaamheid.

Humes bladkoning Phylloscopus humei, Blankenberge, 12 december 2022 (Julien Hainaut)

De Pallas’ boszanger die in hetzelfde park als de Hume's bladkoning van Sint-Amandsberg overwinterde werd nog t.e.m. 30 januari gezien. Om het Gentse Phylloscopus-feest compleet te maken zat er in het centrum van 6 t.e.m. 21 januari ook nog een gewone Bladkoning. Dé klepper van het jaar tot nu toe was natuurlijk de Zwartkoprietzanger die op 17 januari door Baptistin Legeay werd ontdekt in de Gavers in Harelbeke. Achteraf bleek de vogel mogelijk al sinds november aanwezig te zijn, maar pas vanaf 17 januari werd het dus erg druk in de gekende vogelkijkhut van de Gavers. De vogel werkte niet altijd goed mee, en verschillende waarnemers moesten zich de eerste dagen met een korte waarneming tevreden stellen. Na 21 januari werd de vogel enkele dagen niet meer gezien, om op 29 januari opnieuw op te duiken. De vogel was tot een heel eind in maart aanwezig, en werd soms zelfs zingend gehoord. Dit is het tweede geval voor België, na een ringvangst in Pepingen op 7 juni 2015. Van een goede en onverwachte start van het jaar gesproken!

Zwartkoprietzanger Acrocephalus melanopogon, Harelbeke, 18 januari 2023 (Mireille Henry)

Graszangers lijken de klap van de winterprikken enkele winters geleden stilaan helemaal te boven te zijn, en werden weer op verschillende locaties waargenomen. Vooral aan de Oostkust is de soort weer goed vertegenwoordigd. Ten oosten van de lijn Antwerpen-Brussel lijkt het voorlopig moeilijker om voet aan de grond te krijgen. Op 11 februari werd kortstondig een Provençaalse grasmus waargenomen in Zeebrugge door Stijn Cooleman, de vogel kon echter niet worden teruggevonden. Indien aanvaard wordt dit het 17e geval voor België. Dat Mol afgelopen winter een mekka was voor zeldzaamheden, bewijst de Zwartbuikwaterspreeuw die er op 29 januari werd ontdekt door Lesley Boonen. De vogel was gekleurringd, en bleek te zijn geringd op 19 december 2021 nabij Kiel in Noord-Duitsland. Vogels van deze ondersoort zijn heel zeldzaam in België, het laatste aanvaarde geval dateert al van 1989. Na een kleine maand aanwezig te zijn geweest, werd de vogel niet meer waargenomen na 26 februari.

Zwartbuikwaterspreeuw Cinclus cinclus cinclus, Mol, 2 februari 2023 (Simon Feys)

Tijdens een bezoek om overwinterende vleermuizen te tellen in het kasteel van Bouillon, werd daar op 22 januari een overwinterende Alpenheggenmus ontdekt door Thierry Debaere. De vogel liet zich bij momenten goed bekijken in deze fraaie setting, en bleef daar t.e.m. 26 februari aanwezig. Dit zou het zevende geval sinds 1950 worden, ook een behoorlijk zeldzame soort dus!

Alpenheggenmus Prunella collaris, Bouillon, 28 januari 2023 (Vincent Legrand)

Ook straf is de overwinterende Roodkeelpieper die op 26 februari werd ontdekt in Sint-Jan-Wingene, het bewijs dat het kan lonen om ook kleine, ogenschijnlijk oninteressante gebiedjes te blijven bezoeken. Afsluiten doen we uiteraard met de gorzen, en in de winter zijn er dan wel enkele leuke soorten mogelijk. Witkopgors is er zo één, al op 1 januari ontdekte Mark Depauw er één in het Korbeekveld bij Leefdaal. Deze bleef daar t.e.m. 6 januari aanwezig. Op 21 januari echter dook de vogel opnieuw op, bij Huldenberg deze keer, waar hij t.e.m. 12 maart aanwezig bleef.

Witkopgors Emberiza leucocephalos, Leefdaal, 2 januari 2023 (Paul Pugh)

Daar vlakbij werd op 24 februari ook een Dwerggors ontdekt, die t.e.m. 6 maart werd gezien. Dit eerste overzicht van 2023 sluiten we af met de Cirlgors die op 19 maart werd gezien door Gaëtan Claes bij Court-Saint-Etienne, een soort die we de afgelopen jaren iets meer zien opduiken.

Een welgemeende dank uiteraard aan alle waarnemers, én aan de fotografen voor het gebruik van hun foto's!

Gezocht in april

Nu april is van start gegaan, komt het voorjaar echt goed op dreef. Vanaf nu kan je op zoek naar heel wat meer soorten. De komende weken zijn zeker soorten als Slangenarend, Roodstuitzwaluw en Reuzenstern te verwachten. Voor wie het nog wat straffer mag is een Kuifkoekoek ook zeker een optie, al die zuidenwinden in maart moeten er toch één tot hier hebben geblazen? Een Grijze gors ergens in een steengroeve in Wallonië zou ook heel veel mensen blij maken. Er zijn verschillende aprilgevallen in België, waarom dus niet in 2023? Of om helemaal los te gaan een Citroenkanarie? Vier van de laatste vijf aanvaarde gevallen waren in april, zo vergezocht is dat dus niet... Maar vergeet ook niet te genieten van alle ‘gewone’ soorten die aankomen of doortrekken, voor je het weet is het weer zomer en is iedereen vlinders of libellen aan het kijken…